Este monumento religioso es el más importante de la ciudad; pero a su severa arquitectura protoojival, del siglo XIII, se le adhirió una fachada barroca en el XVIII, bajo el rosetón gótico de los albores del XVI, de gran mérito artístico (como las pinturas murales, del XV, en el interior del templo)...
La fachada del tempo aparece muy variada, con reformas de 1546 y 1705. Su puerta es románica, con arcos abocinados de medio punto, sobre columnas laterales, y tímpano sobre dintel. Prescindiendo del rosetón, estatuas y añadidos, sólo diremos que flanquean esta fachada dos torres gemelas, con campanas y reloj.

A Catedral construída no século XIII recolle, cunha planta de cruz latina, diversos estilos arquitetónicos (románico, gótico e barroco) e conta cun claustro interior que dá acceso ao Palacio Episcopal. Desta construción é preciso salientar o Rosetón situado na fachada principal e as pinturas murais de época medieval da nave central.
A última gran reforma na mesma ten lugar na fachada no século XVIII. Esta consiste na construción de dúas novas torres cadradas en substitución das anteriores redondas e máis pequenas. No 17178 inagúrase a primeira (da esquerda) e no 1720 a segunda (da dereita).

Notas

1. Numeramos as campás por diámetro, de menor a maior. Non só é unha numeración habitual de campás, senón que é obxectiva: o diámetro dá unha referencia exacta en centímetros.
   
2. Utilizamos o nome tradicional, como referencia do nome da campá. A fonte foi o campanero Valentín INSUA, e ese nome ten sentido tanto para el como para os habitantes de Mondoñedo.
   
3. A nota está medida a partir da análise sonora da grabación digital das campás. Analizada por Francesc LLOP i ÁLVARO, e utilizando a ferramenta Wavanal.
   
4. Nome que figura na campá. En seis das sete campás vai precedido da Sagrada Familia, completa (os tres membros Jesús, María e José) ou simple (Jesús María). Esta utilización da Sagrada Familia é habitual desde polo menos o século XVIII ata os nosos días nas campás galegas, aínda que é pouco habitual ou inexistente fose de Galicia. Precisamente nin a campá máis antiga, anepígrafa, nin a máis moderna, a Paula, lévano. No último caso explícase, por ser fabricada por un fundidor vasco.
   
5. Numeración de CALVETE na obra citada. Supoñemos que as numera de menor a maior, aínda que os nomes non coinciden nin cos tradicionais nin cos inscritos. Ata, a campá conventual está cambiada de orde.
   
6. Nome outorgado polo bispo de Mondoñedo en 1868 ao volver bendicir as campás. Non corresponde nin co nome inscrito nin co tradicional.

• Esquilón o sábado ás 18:30
  
• Ángelus - Xoves e Domingo, 33 golpes
  
• a Alzar - Dúas veces tres golpes
  
• repenique (antes do volteo) coas dúas Agonías
  
• volteo de tres campás (as tres maiores) para o patrón San Lucas, a Ascensión, San Roque, Xoves e Sábado Santo, Corpus e Nochebuena.
  
• a Incendios
  
• a Mortos, pola parroquia de Santiago, coas campás da Agonía tócanse 2 veces (muller) ou 3 (home)

Autors da documentación

• ÁLVARO MUÑOZ, Mari Carmen; LLOP i BAYO, Francesc (20-07-2006)
• INSUA, Valentín (20-07-2016)