CALVETE HERNÁNDEZ, Pascual - Catedral de Pamplona (Navarra)

CATEDRAL DE PAMPLONA (NAVARRA)

Campanas de Catedrales de las diócesis más importantes de España y de Aragón por Pascual Calvete

Son once las campanas que hay en las torres; diez de las cuales ocupan los vanos; una, la Mayor, el centro de la torre del norte, o del reloj. Las primeras están provistas de cabezales para el volteo. Se consigna el diámetro de boca y altura de cada una, incluida el asa de suspensión. Son de bronce, o sea de una aleación de cobre y estaño, y, aunque se habla de alguna de plata, no podemos afirmar que en su mezcla entre este metal.

A) Torre del sur.
Partimos del hueco más próximo a su torre gemela y seguimos de izquierda a derecha.

  1. Diámetro 1,50 ms.; altura 1,25 ms. Inscripción: ECCE CRUCEM DOMINI. FUGITE PARTES ADVERSAS. ECCE VICIT LEO DE TRIBU JUDA RADIX DAVID. ALLELUYA. SANCTAE IOANNIS BAPTISTA, ORA PRO NOBIS. Abajo se lee: IOSEPH MARCOUT ME FECIT ANNO MDCXCII.
  2. Diámetro 0,75 ms.; altura 0,80 ms. Inscripción: IOSEPH MARCOUT ME FECIT ANNO 1792. SANCTA MARIA, ORA PRO NOBIS.
  3. Diámetro 0,50 ms.; altura 0,60 ms. Inscripción: SANCTA MARIA, ORA PRO NOBIS. 1609.
  4. Diámetro 1,21 ms.; altura 1,10 ms. Inscripción alta: I H S. SANCTA MARIA, ORA PRO NOBIS. VILLANUEVA ME HIZO. Inscripción baja: ESTA CAMPANA SE HIZO AÑO 1609 SIENDO PRIOR I OBRERO MAYOR EL DOCTOR MIGUEL XIMENEZ DE CASCANTE.
  5. Diámetro 0,51 ms.; altura 0,59 ms. Inscripción: AÑO 1836. SANCTA BARBARA ORA PRO NOBIS.
  6. Diámetro 1,52 ms.; altura 1,30 ms. Inscripción arriba: SEX IN CAMPANA DICUNTUR COMODA SANCTA. LAUDO DEUM VERUM, VOCO POPULUM, CONGREGO CLERUM, SATAM FUGO, DEFUNTOS PLORO. Inscripción abajo: FESTA DECORO, MAGISTER BERNARDUS MENDOZA ME FECIT ANNO 1803, 23 JUNII.
  7. Diámetro 0,82 ms.; altura 0,82 ms. Inscripción: SANCTA MARIA, ORA PRO NOBIS. IOSEPH MARCOUT ME FECIT AÑO 1792
B) Torre del norte
  1. Campana Mayor, o, segÚn algunos, campana María, está suspendida de un barrón horizontal y ocupa el centro de la Torre. Su badajo, es totalmente de hierro y pende del vaso por correas, y cadenas, siendo su movimiento pendular, en dirección norte-sur, y su peso 300 Kgs. El diámetro de la campana es de 2,50 ms. y su altura de 2,15 ms.; pesa 13.000 Kgs. y es la mayor, en uso, de España. Inscripción superior: LAUDATE DOMINUM IN CIMBALIS BENESONANTIBUS. IN CIMBALIS IUBILATIONIS. OMNIS SPIRITUS LAUDET DOMINUM. Inscripción intermedia: OMNES GENTES PLAUDITE MANIBUS IUBILATE DEO IN VOCE EXULTATIONIS QUONIAM HOC CIMBALUM FACTUM EST AD HONOREM ET GLORIAM DEI. PETRUS DE VILLANUEVA ME FECIT AÑO DEI 1584 DIE 15 SEPTEMBRIS. Inscripción baja: EXALTAMUS TE SANCTISSIMA MARIA MAGNA ET CANORA VOCE DICENTES AVE GRATIA PLENA DOMINUS TECUM INTERCEDE HERA ET DOMINA ET REGINA ET MATER DEI PRO NOBIS QUI EDITUS EST EX TE INCARNATUS DEUS NOSTER ET QUEM DECET GLORIA ET OMNIS HONOR IN SECULA SECULORUM. AMEN. Lleva un relieve de María de 0,90 ms. y más abajo un Cristo de 0,49 ms.
  2. La del lado de la Escuela de Comercio. Diámetro 1,67 ms.; altura 1,55 ms. Inscripción muy difícil de leer, en caracteres góticos. Tiene una importante fractura.
  3. En el hueco de la diagonal que da al centro del atrio. Da los cuartos del reloj. Diámetro 0,92 ms.; altura 0,95 ms. Inscripción arriba: LAUDATE EUM IN CIMBALIS BENESONANTIBUS. LAUDATE EUM IN CIMBALIS IUBILATIONIS. OMNIS SPIRITUS LAUDET DOMINUM. Inscripción abajo: ESTA CAMPANA SE HIZO EL AÑO DE MDLXXVI, SIENDO OBRERO MAYOR EL ILUSTRE SEÑOR DON LEON DE GOÑI ARCIDIANUS DE LA TABLA DESTA MADRE IGLESIA.
  4. La que está sobre el reloj y da sus horas. Diámetro 1,62 ms.; altura 1,55 ms. Inscripción alta: LAUDATE DOMINUM IN CIMBALIS BENESONANTIBUS. LAUDATE EUM IN CIMBALIS IUBILATIONIS. OMNIS SPIRITUS LAUDET DOMINUM. Inscripción abajo: ESTA CAMPANA SE HIZO EL AÑO DE MDLXXVI, SIENDO OBRERO MAYOR EL ILUSTRE SEÑOR DON LEON DE GOÑI ARCIDIANUS DE LA TABLA DESTA MADRE IGLESIA.
C) Nave intermedia
  1. Son las dos pequeñas, que empalmadas al reloj de la torre, suenan a las horas y cuartos en el interior del templo. Están colocadas en el rosetón central de la fachada. Nota.- Estas campanas reciben en las Actas Capitulares, nombre de timbres interiores. En 1888 se reparó el reloj de Dartayer, y a pesar de haberse acordado por el Capítulo instalar otros repetidores, dejaron de instalarse, por economía. Aprovechose la siguiente reparación, hecha en 1896, para colocarlos.
  2. Es una muy pequeña, también de bronce, suspendida en la jamba de la puerta de la sacristía mayor. Vino del Museo Diocesano en 1974, y sirve para avisar a los cantores, la salida de los oficiantes hacia el presbiterio.

La Última campanera vive en una torre de la Catedral.

PETRA DIEZ REGUERO, la Última campanera de la catedral, recuerda muchas noches subiendo las empinadas escaleras de caracol de la torre a la luz de un candil, o días de invierno en que tenían que llevar el brasero hasta lo más alto para poder defenderse del viento y el frío.

Igual que guarda en su memoria jornadas en las que comía con su marido en la torre para ahorrarse una ascensión mil veces repetida.

Es una vallisoletana nacida en Medina del Campo, criada en Tolosa y campanera de la catedral desde que se casó hace 36 años con PEDRO ZOZAYA NOAIN, el campanero: mi marido tenía seis hermanas y ellas fueron las que me enseñaron a tocar, ensayábamos con dos cucharas sobre la mesa todos los toques hasta que los aprendí.

Cuando conoció el oficio, tenía que sustituir a su marido cuando estaba trabajando: porque con las 105 pesetas que nos pagaban no podíamos vivir.

En aquellos años su horario en los días normales comenzaba a las 9, 9,15 y 9,30. Hora en que entraba el Cabildo. Después si había funerales o agonías también se hacían. A las 12 el "Angelus". A las 4 el Cabildo hacía el coro y se tocaba igual que por a mañana, a las 3,30, 3,45 y 4. A las cinco el "Rosario", y a las siete y media o las ocho, segÚn fuese invierno o verano, el toque de la oración de la noche.

La campana María sonaba "los días de primera clase", y mover sus trescientos kilos de badajo necesitaba de una precisa técnica: Hay unas tablas en el suelo que servían para sujetar las piernas abiertas.

Después se cogía de abajo la cuerda y se empezaba a darle vuelo hasta que cogía fuerza y empezaba a sonar. Pero si no le dabas fuerza no llegaba, había que sudar.

A lo primero te quedabas sorda, pero es hasta acostumbrarse explica esta mujer retirada hace ya varios años y que tiene su vivienda en una de las torres de la Catedral, "cuando vivía mi madre, hace unos años, cuando había más líos, oíamos pasar por los tejados a los que iban a colocar pancartas o ikurriñas, y nosotras, acurrucadas de miedo apagábamos las luces hasta que los oíamos marcharse. Si supiesen que vivíamos debajo exclama.

En la sala de su casa, dentro de un arco gótico, tiene una ventana que da directamente a la capilla de Santa Catalina de la catedral. Desde ella se contempla gran parte del templo y servía para que los antiguos campaneros supiesen exactamente el momento en que se encontraba la liturgia para conocer cuando debían hacer sonar las campanas. Hoy, el tañido de casi todas es eléctrico excepto en algunas solemnidades en que acude un grupo de pamploneses aficionados y ponen de nuevo en movimiento el badajo oxidado de la campana "María".

Publicado en "Campaners" nº 4 - Gremi de Campaners Valencians - València - 1991
  • Catedral de Santa María de la Asunción - PAMPLONA / IRUÑA: Campanas, campaneros y toques
  • PAMPLONA / IRUÑA: Campanas, campaneros y toques
  • Campanas (inscripciones, descripción): Bibliografía

     

  • Volver a la página anterior
  • Menu inicial CAMPANERS DE LA CATEDRAL DE VALÈNCIA
    Campaners de la Catedral de València
    © CALVETE HERNÁNDEZ, Pascual (1991)
    © Campaners de la Catedral de València (2024)
    campaners@hotmail.com
    Actualización: 18-04-2024
    Convertir a PDF

    Connectats: 56 Visitants: 56 Usuaris: 0