Cando era pequeno, a miña avoa Ángela fíxome aprender os nomes das campás da catedral de Mondoñedo como quen memoriza a aliñación dun equipo de fútbol. Só recordo as tres maiores, que son as que se tocan durante as festas das San Lucas: Prima, Ronda e Paula. É por esta última pola que aos mindonienses coñéceselles como «os da Paula», coma se fosen fillos da campá mesma.
Non son só as de Mondoñedo; en principio, todas as campás se bautizan, ou se bautizaban, cun ritual que incluía o lavado -con auga bendita, aceite e sal-, o recitado do De p rofundis, unha enumeración das virtudes conferidas ao metal e unha bocanada de incenso dentro do seu corpo. Berenguela, Garrida, Grande... En Galicia, os nomes das campás, como os das vacas, son unha onomástica que fai que a paisaxe se faga máis humano. É no que é máis rica Galicia, en nomes: cada metro cadrado, cada animal, cada campá.
Por iso, igual que boto en falta que, cando unha vaca é protagonista dunha noticia, dígannos como se chama -coma se ás vacas preocupáselles o anonimato-, tamén nestes días, nos que se volveu falar dos roubos de campás, botei de menos que se desen os seus nomes. Aínda que está claro que iso non é o importante, senón que de novo teñan volto a roubar unha, ou dous neste caso. Esta vez tocoulles ás de San Benito de Seráns, en Porto do Son, que pesaban media tonelada. Antes foran a de Noicela en Carballo, a de Monte Torán en Vimianzo, a da ermida de Castenda na Vila de Abade, a de Arcai de Abaixo en Gorgullos, a de Santa Susana de Numide, a da capela de Alborís en Rus; todas desaparecidas nos últimos anos.
Antigamente, sospeitouse que isto fose obra de nubeiros, aqueles brujos que falaban castelán e estaban especializados en provocar tormentas. Dicíase que estudaban nunhas covas subterráneas que había baixo a Universidade de Salamanca, onde aprendían esta variante destrutiva do oficio de meteorólogo. Odiaban o son das campás porque, segundo outra superstición moi estendida, tiñan o poder de escorrentar a tormenta. Pero parece que os ladróns de campás actuais son personaxes bastante máis prosaicos, unha rama menor da mafia do cobre. Cando roubaron a campá da ermida de Caranza, en Ferrol, a Policía Nacional logrou deter a un nun control rutineiro na provincia de Badaxoz. Mandáronlle abrir o maleteiro e atopáronse alí a vella campá, como un secuestrado nunha película de gánsteres.
A maioría das campás roubadas non terán tanta sorte. Vendidas en Portugal ao peso, fundíronas para facer canos ou pés de lámpada, que é un destino ben triste para unha campá. Quen a rouba, róubaa polo bronce, pero o que leva, ao final, é o son das mañás de domingo, o recordo dos natalicios, as vodas e os mortos, o rexistro dos traballos e as horas. En fin, leva a voz das aldeas, ás que non lles queda xa moita. Rosalía, cuxa poesía está atravesada de tañidos de campá, parecía profetizalo cando escribiu aquilo de «Si por sempre enmudecieran, / ¡Que tristeza no aire e o ceo!».
Porque, en certo xeito, isto do espolio das campás é tanto un furto como unha metáfora. As aldeas se despueblan, as igrexas quedan pechadas e por iso é fácil roubar nelas. Algunhas desas campás esperan xa inmóbiles, a madeira do xugo podrecida pola humidade e o tempo. Si soan, é, como nas vellas novelas góticas inglesas, unicamente porque sopra un forte vento repentino.
 |
||
© La Voz de Galicia (2017) © Campaners de la Catedral de València (2023) campaners@hotmail.com Actualización: 31-05-2023 |
||